Εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια
     Για τους περισσότερους από μας, τα τυχερά παιχνίδια είναι μια μορφή ψυχαγωγίας την οποία μπορούμε να απολαμβάνουμε οποιαδήποτε στιγμή. Υπάρχει όμως και ένα ποσοστό ατόμων που εγκαθιστούν, μια προβληματική σχέση με το τζόγο, που χαρακτηρίζεται από την απώλεια αυτοελέγχου και τη σταδιακή οικονομική, ηθική και συναισθηματική τους κατάπτωση, ανάγοντας την έτσι σε εξαρτητική συμπεριφορά.    
Κύριες κατηγορίες νόμιμου τζόγου
Το ποντάρισμα αφορά την ανταλλαγή χρημάτων με βάση το αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού (χαρτιά, κουλοχέρης, ηλεκτρονικά μηχανήματα, πόκερ, άλλα μηχανήματα που λειτουργούν με κέρματα ή μάρκες, το στρίψιμο του κέρματος και τα παιχνίδια στο καζίνο όπως η ρουλέτα)
Το στοίχημα αφορά την τοποθέτηση χρημάτων στο αποτέλεσμα ενός γεγονότος που πρόκειται να συμβεί (ιπποδρομίες, διάφορα αθλητικά γεγονότα, οι εκλογές)
Η λοταρία αφορά το μοίρασμα χρημάτων με βάση λαχνούς ή αριθμούς όπως το «ξυστό», το «τζόκερ» τα λαχεία
Η επένδυση αφορά την τοποθέτηση χρημάτων σε επιχειρήσεις, ασφάλειες και χρηματιστήρια

Τα παραπάνω είδη τζόγου  οδηγούν άμεσα σε απώλεια του ελέγχου και έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά:
- προσφέρουν την ευκαιρία για τοποθέτηση μεγάλου στοιχήματος (π.χ. στις ιπποδρομίες ή το καζίνο)
- προσφέρουν την ευκαιρία για συχνή τοποθέτηση μικρών στοιχημάτων σε σχετικά σύντομο χρόνο (κουλοχέρηδες) όπου το διάστημα ανάμεσα στα παιχνίδια μπορεί να είναι μικρότερο από 20΄.
      Είναι σημαντικό να πούμε ότι σε επίπεδο φυσιολογίας οι εθισμοί που αφορούν συμπεριφορές, έχουν παρόμοιο τρόπο λειτουργίας με τον εθισμό σε ουσίες. Στα πλαίσια της εξάρτησης αυτής το άτομο αναπτύσσει ανεκτικότητα, δηλαδή θέλει να παίζει όλο και περισσότερο, χάνοντας συχνά την έννοια του χρόνου, και παρουσιάζοντας συχνές συναισθηματικές μεταπτώσεις (ευφορία-δυσφορία). Το ψέμα, η ευστροφία και η κρυψίνοια αποτελούν απαραίτητα ελαττώματα του παθολογικού τζογαδόρου, καθώς χωρίς αυτά δεν θα μπορούσε να συνεχίσει την αποκλειστική  αυτή σχέση με τα τυχερά παιχνίδια.
    Στην απότομη διακοπή του τζόγου, παρουσιάζει συχνά σύνδρομο στέρησης  ανάλογου του αλκοόλ και άλλων ουσιών, με συμπτώματα όπως: πόνος στο στομάχι, ναυτία, ίλιγγος, διαταραχές διατροφής και ύπνου, άγχος, δυσφορία. Κάποιες φορές παρατηρείται επιληψία ή ακόμα και κατάθλιψη.
   Η  ανάγκη του ατόμου να παίζει τυχερά παιχνίδια είναι τέτοια, ώστε  δημιουργείται πρόβλημα στην προσωπική ή επαγγελματική του ζωή. Έτσι, σταδιακά παραμελεί τους ρόλους που έχει σαν σύζυγος, γονιός, εργαζόμενος, φίλος και δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στους ρόλους εκείνους που έχουν να κάνουν με την εξάρτησή του, δηλαδή το ρόλο του παίκτη, του φιλάθλου και του θαμώνα χαρτοπαικτικών λεσχών. Το άτομο αρχίζει να έχει προβλήματα στις σχέσεις του με τους άλλους, απομονώνεται κοινωνικά, αρχίζει και αντιμετωπίζει έντονα οικονομικά ή ακόμη και νομικά προβλήματα, αλλά παρόλα αυτά δε μπορεί να σταματήσει.
     Ένα άλλο σημαντικό σύμπτωμα στον παθολογικό τζόγο είναι η συντήρηση μύθων, λανθασμένων πεποιθήσεων, αυταπατών και της ψευδαίσθησης ελέγχου γύρω από τις συνθήκες και την τελετουργία του παιχνιδιού. Ο παίκτης διακατέχεται από παράλογες σκέψεις όπως: «δεν ήταν η μέρα μου» ή «δε φορούσα τα τυχερά μου ρούχα» και είναι πεπεισμένος ότι η επιτυχία εξαρτάται από κάτι.
    Οι περισσότεροι παίκτες θεωρούν ότι βρίσκονται κοντά στην ανακάλυψη ενός αλάθητου, σίγουρου συστήματος που θα τους επιτρέψει να «ρεφάρουν», ακόμα και αν χάνουν μεγάλα ποσά για μεγάλο χρονικό διάστημα.  Τείνουν να υπερεκτιμούν τα κέρδη τους, ενώ ξεχνούν, είτε υποτιμούν τα ποσά που έχουν χάσει και υιοθετούν μια διαστρεβλωμένη εικόνα των γεγονότων.
Η διαδικασία που οδηγεί στην καταναγκαστική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια
     Αρχικά κάποιος παίζει μέσα στα πλαίσια που του επιτρέπει η οικονομική του κατάσταση, ωστόσο σε κάποιο χρονικό σημείο χάνει τον έλεγχο.
Η απώλεια ελέγχου έχει συνήθως δύο μορφές : αδυναμία του ατόμου να αντισταθεί σε μια ευκαιρία που του δίνεται για να παίξει, ή αδυναμία να σταματήσει να παίζει αφού ξεκινήσει. Η απώλεια ελέγχου μπορεί να επέλθει γρήγορα, η συγκίνηση που προκαλεί το κέρδος στα πρώτα παιχνίδια είναι τόσο βαθιά ώστε το άτομο εθίζεται σχεδόν στη στιγμή. Σε άλλες περιπτώσεις η κατάρρευση είναι βαθμιαία. Ορισμένοι πάλι ασχολούνται με τα τυχερά παιχνίδια σε « ώσεις», αυτό σημαίνει ότι ξαφνικά αρχίζουν να παίζουν σε υπερβολικό βαθμό για μεγάλα ή μικρά χρονικά διαστήματα. Διακατέχεται από ένα συναίσθημα απελπισίας και εκδηλώνει αυτοκαταστροφικές τάσεις, καθώς χάνει τεράστια ποσά σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις ώσεις, χαρακτηρίζεται από περιόδους μετάνοιας και ελάχιστης ή μηδαμινής παρόρμησης για ενασχόληση με τον τζόγο.  Όσο περισσότερο οι παίκτες προσπαθούν να ξανακερδίσουν τα χαμένα, τόσο μεγαλύτερα χρέη  αποκτούν  και τόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση που ασκείται πάνω τους για να ξαναπαίξουν και να επαναλάβουν τον κύκλο - Κύκλος κυνηγιού.
Συμπτώματα
Ο τζόγος είναι μια συμπεριφορά που από τη φύση της προκαλεί συγκίνηση και σωματική διέγερση.
Έρευνες έχουν δείξει απότομη αύξηση των καρδιακού παλμού μέχρι και 50 χτύπους το λεπτό όταν κάποιος παίζει τυχερά παιχνίδια, έκκριση ενδορφινών (χημικές ουσίες που παράγονται με φυσικό τρόπο στον εγκέφαλο) και πρόκληση διέγερσης κατά τη διάρκεια του τζογαρίσματος και εν αναμονή του αποτελέσματος.
Το άγχος από όπου και αν προέρχεται, εξουδετερώνεται καθώς η προσοχή επικεντρώνεται στην ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, έτσι ο τζόγος μετατρέπεται σε μια εξυπηρετική δίοδο απόδρασης από τις συναισθηματικές δυσκολίες και το άγχος της καθημερινής ζωής. Επίσης βοηθά στην καταπολέμηση της ανίας και της καταθλιπτικής διάθεσης.
     Κλινικές έρευνες αποδεικνύουν ότι το 75% των καταναγκαστικών παικτών υποφέρει από συμπτώματα κατάθλιψης όπως : κακή διάθεση, μελαγχολία, απόσυρση από τους άλλους, απώλεια όρεξης, ανηδονία, χαμηλή κινητοποίηση, διαταραχές ύπνου και ευερεθιστότητα. Ως προς τα σωματικά συμπτώματα, αναφέρονται συχνά πονοκέφαλοι και γενική αίσθηση αδιαθεσίας.
Οι στρεσογόνοι παράγοντες που συνδέονται με τον καταναγκαστικό τζόγο εκτινάσσουν το άγχος και την ένταση σε υψηλά επίπεδα. Το άτομο νιώθει αναταραχή, μυϊκή ένταση και αδυναμία, υπερβολική ανησυχία, πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη και αισθήματα κόπωσης. Οι διαταραχές του ύπνου οφείλονται στην ταραχή και η έλλειψη του προκαλεί κόπωση και επαυξάνει την ευερεθιστότητα και τη δυσκολία ανοχής στις ματαιώσεις.
Το 25% των παθολογικών παικτών ξεσπούν με θυμό προς την οικογένεια και κακοποιούν τα μέλη της σωματικά και λεκτικά.
Εσφαλμένες σκέψεις που ωθούν τα άτομα να συνεχίζουν να παίζουν

- οι περισσότεροι παίκτες αρέσκονται να πιστεύουν ότι διαθέτουν κάποια δεξιότητα  ή ικανότητα επηρεασμού του αποτελέσματος ενός γεγονότος που βασίζεται στην τύχη
- έχουν μια «ψευδαίσθηση ελέγχου», πιστεύουν δηλαδή ότι μπορούν να τροποποιήσουν το αποτέλεσμα ενός τυχαίου γεγονότος
-το άτομο ανακαλεί συχνότερα τις φορές που κέρδισε σε σύγκριση με τις φορές που έχασε, και επιπλέον αποδίδει τα κέρδη στις ικανότητες του. Εύκολα  ξεχνά τις απώλειες, τις απωθεί από τη σκέψη του ή τις αποδίδει σε απρόβλεπτους παράγοντες
- πολλοί παίκτες ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν σε βάθος τα μαθηματικά των πιθανοτήτων, η συμπεριφορά τους όμως δεν αποδεικνύει κάτι τέτοιο
- ορισμένοι παίκτες προσωποποιούν το αγαπημένο τους μηχάνημα, αρχίζουν δηλαδή να του μιλούν κ.λ.π.
- οι διαστρέβλωνες σκέψεις  μπορεί να παρασύρουν τον παίκτη να πιστέψει ότι διαθέτει δεξιότητες και ικανότητα ελέγχου που καθορίζουν την έκβαση του παιχνιδιού
- η υπεραισιόδοξη πίστη του παίκτη στην τύχη του, όταν για παράδειγμα νομίζει ότι τα πράγματα βαίνουν ευνοϊκά για αυτόν
- κάποιοι παίκτες πιστεύουν ότι διαθέτουν ορισμένες εγγενείς ιδιαίτερες δεξιότητες, γνώσεις ή άλλα φυσικά ταλέντα σε υψηλότερο βαθμό που τους δίνουν ένα πλεονέκτημα κέρδους σε σύγκριση με τους άλλους παίκτες

Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση του παθολογικού τζόγου δε διαφέρει ιδιαίτερα από τον τρόπο απεξάρτησης από άλλες συμπεριφορές ή ουσίες.
   Το δύσκολο για ένα παίκτη, αλλά και το οικογενειακό του περιβάλλον, είναι πρώτα από όλα να αναγνωρίσουν το πρόβλημα και να το αποδεχτούν. Το επόμενο βήμα είναι να αναζητήσουν βοήθεια από ειδικούς και λύση στο πρόβλημα της εξάρτησης. Η θεραπεία του παθολογικού τζόγου συνίσταται στο να βοηθήσει τον ασθενή να ξεπεράσει τις παράλογες σκέψεις που έχει αναπτύξει, σχετικά με τον έλεγχο τυχαίων γεγονότων, καθώς και στην αντιμετώπιση των διαφόρων ψυχιατρικών και νευρολογικών συμπτωμάτων που παρουσιάζονται συνήθως λόγω της εξαρτητικής διαδικασίας.
     Κύριος στόχος της θεραπευτικής διαδικασίας είναι η κινητοποίηση του ασθενή προς την κατεύθυνση της βαθμιαίας διακοπής του τζόγου και η αναζήτηση τεχνικών για τη μακροχρόνια αποχή του από τα τυχερά παιχνίδια. Είναι προτιμότερο να εμπλακούν και οι σύντροφοι ή οι γονείς στη θεραπεία. Οι άνθρωποι που ζουν γύρω από τον εξαρτημένο συχνά έχουν αυτή την ανάγκη.

     Φαρμακευτική αγωγή

     Η λήψη φαρμάκων, τα οποία επιδρούν έμμεσα στη βελτίωση της διάθεσης ή στον περιορισμό της παρορμητικότητας, με τις οδηγίες γιατρού ενδέχεται να είναι αποτελεσματική. Από έρευνες  έχει αποδειχθεί ότι, το λίθιο μετριάζει  σε ήπιο βαθμό, τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που φαίνεται ότι συνδέονται με τα τυχερά παιχνίδια.
Όσοι εκδηλώνουν επεισόδια μανίας ή υπομανίας έχουν την αίσθηση της «ανεβασμένης διάθεσης», βιώνουν διογκωμένα αισθήματα αυτοπεποίθησης και μειωμένη κρίση, καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε εκτεταμένα επεισόδια υπερβολικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια.
Η χορήγηση των φαρμάκων αποσκοπεί βασικά στον έλεγχο της κατάθλιψης, η οποία όμως όταν εγκυμονεί κινδύνων αυτοκτονίας, επιβάλλεται η χρήση αντικαταθλιπτικών.
     Αναφορά αξίζει να γίνει στην νέα γενιά των ειδικών αναστολέων επαναπρόσληψης της σεροτονίνης. Από έρευνες προκύπτουν πιθανά στοιχεία για διαταραχές στη ρύθμιση ορισμένων ομάδων νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνη, ντοπαμίνη, νορεπινεφρίνη)  που ρυθμίζουν τη διέγερση, την διάθεση, την παρορμητικότητα, και την αντίδραση στην αμοιβή και την τιμωρία. Οι παίκτες τυχερών παιχνιδιών συγκεντρώνουν υψηλή βαθμολογία στις ψυχολογικές κλίμακες παρορμητικότητας και ένα μεγάλο ποσοστό παικτών υποφέρει από κατάθλιψη .
     Εν κατακλείδι επειδή όπως είπαμε η αντιμετώπιση του παθολογικού τζόγου δε διαφέρει ιδιαίτερα από τον τρόπο απεξάρτησης από άλλες συμπεριφορές ή ουσίες, ο εθισμένος στα τυχερά παιχνίδια  μπορεί να απεξαρτηθεί όταν πάρει στα χέρια του την ευθύνη του εαυτού του, ώστε να αναγνωρίσει το πρόβλημά του και να ζητήσει βοήθεια.

Σαμοθρακή Δέσποινα Κοινωνική Λειτουργός
Στέλεχος Πρόληψης του Κέντρου Πρόληψης ΠΝΟΗ-ΟΚΑΝΑ